Er is in toenemende mate aandacht voor pesten op het werk. Voor veel volwassen mensen lijkt pesten iets wat gebeurt door kinderen. Toch maken veel volwassenen zich alleen, of met een groep, bewust of onbewust, schuldig aan pestgedrag. Uit cijfers van het CBS (2012) blijkt dat ongeveer 16% van de werknemers dagelijks wordt geïntimideerd en gepest door collega’s of leidinggevende.
Hulp bij pestgedrag op de werkvloer
Individuele begeleiding Lukt het je niet om zelf het patroon te doorbreken? Heb je alle onderstaande stappen al wel tien keer geprobeerd, maar helpt het niet? Lukt het je maar niet om het pesten een halt toe te roepen? Word je steeds onzekerder en verdrietiger? Het is heel in veel gevallen heel lastig om pestgedrag individueel te veranderen. Ik kan voor jou ook het pestgedrag niet laten stoppen, maar ik kan je wellicht wel leren om anders om te gaan met je situatie. En zorgen dat je met meer energie en plezier je werk kunt blijven doen en minder klachten ervaart.
Organisatie begeleiding Pesten op de werkvloer ontstaat veelal niet door individuele acties. Het is een groepsproces. Pestkoppen individueel aanpakken heeft volgens mij dan ook vaak geen zin. Alleen een gesprek met het hele team of een complete afdeling kan een einde aan deze ongewenste situatie maken. Hierbij herken ik me volledig in de uitspraken van voorzitter Patricia Bolwerk van Stop Pesten Nu; “De belangrijkste fase in het aanpakken van pestgedrag, is het aanpakken van de groep”. “Aanpakken betekent niet teambuilding of complimenten-trainingen, maar knallen en de stok in het hoenderhok gooien. Het beestje bij de naam noemen en niet om de hete brij heen draaien.” Dit is vaak een stap die werkgevers vaak lastig vinden, omdat ze niet weten hoe ze dit gesprek moeten voeren. Ik heb hierin positieve ervaringen met het adviseren over- en voeren van deze gespreken.
Definitie van pesten op het werk
Er bestaan diverse definities van pesten op het werk, bijvoorbeeld in die van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk. Zelf geef ik de voorkeur aan de volgende definitie :
Vernederend, vijandig of intimiderend verbaal of non-verbaal gedrag op het werk, gericht op steeds dezelfde persoon, dat zich telkens herhaalt, langere tijd duurt en waartegen de persoon die hiervan het doelwit is, zich moeilijk kan verweren.
Bij pesten op het werk gaat het steeds om negatief gedrag dat niet alleen de gepeste beschadigt. Het veroorzaakt ook conflicten, een verslechtering van de werkomgeving of het arbeidsklimaat. Er is geen sprake van pesten als de gebeurtenis op zichzelf staat.
Pesten kan in oneindig veel vormen mogelijk zijn. De FNV onderscheidt in het dossier Pesten op het werk 9 verschillende soorten pest- en intimidatiegedrag, namelijk:
- sociaal isoleren: iemand doodzwijgen, negeren of nadrukkelijk minachten
- iemand het werk onaangenaam en onmogelijk maken: constant de rotklussen geven, bestanden wissen op zijn/haar PC, informatie niet geven, natte sponzen op de stoel leggen, enz.
- bespotten: vanwege uiterlijk, gedrag, wijze van praten, een andere levensstijl
- roddelen: op een voortdurend negatieve manier praten over een collega
- dreigen en machtsmisbruik: variërend van dreigen met ontslag, niet verlengen van contracten, tot vage dreigementen in de trant van “we krijgen jou nog wel”
- lichamelijk geweld: niet alleen slaan maar ook iemand opsluiten, duwen e.d.
- verbaal geweld: steeds weer dezelfde personen op onbehouwen wijze uitschelden in grove bewoordingen
- (seksuele) intimidatie: handtastelijkheden en intimiderende opmerkingen
- racisme: vormen van bovenstaande gedragingen gebruiken om iemand vanwege zijn/haar etnische afkomst te kleineren.
Taboe
In tegenstelling tot pesten op school is pesten op het werk een vorm van agressie die vaak lastiger te onderkennen is, omdat de handelingen en gedragingen van pesters getolereerd worden. Hun gedrag past bij de manier van omgaan met elkaar op het werk – in allerlei organisaties is elkaar ‘afzeiken’ normaal gedrag – en daarom krijgen ze geen ‘straf’ voor hun gedrag. Dat wil niet zeggen dat wie ‘afgezeken wordt’ zich niet gepest voelt. En dan is het moeilijk om de situatie bespreekbaar te maken uit:
- Schaamte om als zwakkeling bestempeld te worden weerhoudt mensen om er openlijk voor uit te komen dat ze gepest worden;
- Angst dat je klacht wordt gebagatelliseerd, dat je niet wordt geloofd of dat het pesten juist verergert als je er als gepeste over klaagt.
Pestpatroon doorbreken
Hoe voorkom je dat je nog langer gepest wordt? Pesten is altijd een patroon tussen pester en gepeste, tussen dader en slachtoffer. Het lijkt een logische oplossing om de pester aan te pakken en hiermee het patroon doorbreken. In veel situaties is dit niet mogelijk, omdat de pester zijn gedrag zal ontkennen, bagatelliseren of de schuld naar de gepeste schuift.
In de meeste gevallen is de gepeste de hulpvrager. Deze is slachtoffer, voelt zich slachtoffer en handelt als een slachtoffer. Om het pesten terug te dringen wordt geleerd om niet langer slachtoffer te zijn. Ik maak hierbij onder andere gebruik van de onderstaande adviezen van collega arbeidspsychologe Karin Wikaart.
1. Realiseer je dat pesten een systeem is
‘Wil pesten kunnen bestaan, dan zijn er twee partijen nodig, de pestkop en de persoon die gepest wordt. In mijn ogen is het zelfs een mentale verslaving, zoals bij mensen die altijd complimentjes en bevestiging nodig hebben. Mensen die pesten, of dit nu op het schoolplein is of op de werkvloer, hebben een slachtoffer nodig, ze hebben het nodig om een ander klein te maken. Haal het slachtoffer uit het systeem, en het systeem is defect.’
2. Voorkom vermijdend gedrag
‘Zeker wanneer je in het verleden, bijvoorbeeld op school, ook te maken hebt gehad met pesterijen, neig je er snel naar om confronterende situaties te vermijden. Zoals een pestkop een slachtoffer herkent, herkent het slachtoffer ook pestkoppen. Loop niet met een boog om die treiterende collega heen, probeer hem of haar juist niet te vermijden en kijk de persoon recht in de ogen. Daarmee straal je kracht uit en elimineer je jezelf als potentieel slachtoffer.’
3. Wees assertief
Een assertieve houding aannemen betekent niet dat je je moet voordoen als iemand anders. Het betekent simpelweg dat je opkomt voor jezelf of, zoals hiervoor gezegd, mensen recht in de ogen durft aan te kijken. Mensen zeggen dan vaak: ‘Ja maar zo ben ik niet of dat kan ik niet’, maar dat is eigenlijk een hele inflexibele opstelling. Makkelijk zal het nooit zijn, maar onmogelijk ook niet.’
4. Blijf jezelf en trek een grens
‘Assertiviteit is een goede eigenschap, maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat je voortdurend op je tenen loopt en van je af moet blaffen. Blijf vooral jezelf en durf te handelen naar wat de situatie van je vraagt. Maar trek voor jezelf ook een grens. Af en toe van je moeten afbijten is goed, maar als de situatie niet verandert moet je voor jezelf ook kunnen besluiten dat je misschien niet op je plek zit.’
5. Wees voorbereid
Zorg dat je een standaard opmerking hebt die op alle situaties van toepassing is, wanneer er iets onaardigs tegen je wordt gezegd, of wanneer je langs de koffieautomaat loopt en hoort dat ze iets onaardigs over je zeggen. Iets simpels als: ‘Zo, dat is dan ook weer gezegd’ kan al volstaan, waarna je het van je kunt laten afglijden. Zo voorkom je dat je met je mond vol tanden staat. Dat vergroot alleen maar het gevoel van onmacht.
6. Geef feedback
Dat die ene collega je treitert, wil niet zeggen dat er niet met hem of haar te praten valt. Doe dit alleen niet in het heetst van de strijd. Wacht tot de laatste nare opmerking een paar dagen geleden is, en vraag de persoon op de man af: ‘Je maakt vaak vervelende opmerkingen naar / over me, en ik weet niet zo goed wat ik daarmee aan moet en wat je er precies mee bedoelt’. Laat daarna een stilte vallen. De andere partij zal zich ongemakkelijk voelen, met het nodige resultaat. Zorg ervoor dat je de controle houdt over het gesprek, en dat jij degene bent die het beëindigt en wegloopt. Wees rustig en krachtig, niet vijandig.
7. Laat het niet sudderen
Wat je ook doet, wacht er niet te lang mee. Pesterijen zijn niet alleen vervelend, je kunt er letterlijk ziek van worden. Het is een probleem dat zoveel mogelijk in de kiem gesmoord moet worden, zeker in een branche waarin overstappen naar een ander bedrijf minder eenvoudig is. Houd de regie over jezelf en je situatie.
8. Vraag hulp
Als het echt niet meer gaat, roep dan de hulp in, bijvoorbeeld van je teamleider of een vertrouwenspersoon binnen je organisatie. Bemiddeling kan soms helpen. Zorg alleen dat je dit niet te snel doet, probeer het eerst in den minne op te lossen.
Hulp vragen is niet zwak
Het is lastig om met pestgedrag om te gaan en hier alleen tegen te vechten. Hulp vragen is geen teken van zwakte, maar is juist verstandig.
Wordt jij gepest op je werk en wil je niet langer slachtoffer zijn? Ervaar je pestgedrag binnen jouw organisatie? Wil je erover praten, wil je weten wat ik voor je kan betekenen? Neem gerust contact op. Je mag me bellen op 06-24350101 of mailen via
Psychopraktisch biedt ook hulp bij burn-out en stress, onvoldoende assertiviteit en loopbaanvragen.
